Column geschreven en voorgelezen door Marc Graetz
Ook gepubliceerd in het Brabants Dagblad.
De ruiten braken en winkels werden geplunderd, er werd gevochten, mensen werden gearresteerd of er was een noodverordening van kracht in maar liefst drie-en-veertig steden in Nederland
Criminoloog Henk Ferwerda identificeerde in NPO1-Spraakmakers relschoppers uit drie bloedgroepen: activisten, hooligans en boze mensen. De coronarellen brachten diepliggende onvrede op straat.
Overheid tegenover de burger
De oorzaak is de kloof tussen overheid en samenleving. Je kunt de zelfbenoemd-visieloze Mark Rutte de schuld geven, maar iedere regering, ook met PvdA en GroenLinks(-voorlopers), heeft sinds de Tweede Wereldoorlog haar beleid afgestemd groei en winst, ten koste van de aarde. BBP is King. De overheid is pro-bedrijfsleven en tegenstander van de burger.
Voorbeelden?
- de Kinderopvangtoeslagaffaire
- de vervolging en blacklisting van bijstandsontvangers
- bezuinigingen op zorg, politie, onderwijs, vluchtelingenopvang etc
- weerstand in de KlimaatZaak van Urgenda
Polarisatie
Mark Rutte’s discriminerende uitspraken zetten immigratie neer als dreiging, terwijl immigratie de mogelijke redding van rijke landen is.
Landen als Italië en Griekenland, die we als EU-partner zouden moeten steunen, zijn door de noordelijke landen schandalig in de kou gezet bij opvang van vluchtelingen.
We zetten ze als financiële rampenlanden weg, maar Italië heeft al jaren een overschot op de gewone staatsbegroting. De overheid praat de Nederlandse burger een afkeer van de EU aan.
De corona-rellen zijn “raar”, alsof de overheid voorstander zou zijn van corona en de burger tegenstander. Eigenlijk zouden de rellen “polarisatie-rellen” moeten heten. Wopke Hoekstra werd bij WNL gevraagd naar het onderliggende probleem. Zijn onvoorstelbare antwoord: “ik wou dat ik het wist, want ik begrijp echt niet wat mensen in hun hoofd halen. […..] Iedereen mag het met van alles wat we in Den Haag doen eens of juist heel erg oneens zijn, maar daar gaat dit niet over”. Daar gaat het wel over! De gewone Nederlander herkent zich niet in haar “volksvertegenwoordigers”. De boze witte man, de gediscrimineerde Nederlander van kleur, de linksrechts-extremist sloopten de boel. Kleine ondernemers, zzp’ers, studenten, starters op de arbeidsmarkt, starters op de woningmarkt, deden (nog) niet mee. Maar voelen zich platgedrukt, leeggezogen en geminacht door regering en parlement.
Hoe dan wel? Het sleutelwoord is een Respectvolle Overheid. Leiders en wetgevers die respect hebben voor de burger, de onderwijzer, de natuur, de zorgverlener, de immigrant, de kleine ondernemer.
De Respectvolle Overheid stimuleert gedragsverandering bij de burger: respect voor je buren. Wit of van kleur, man, vrouw of non-binair.
Is die Respectvolle Overheid haalbaar als er langdurig stront aan de knikker komt? Niet zoiets als corona, maar echt structurele ontwrichting op wereldschaal, tientallen jaren lang?
Wereldcatastrofe
Die grote crisis komt nu, de klimaatcrisis wordt zo ontwrichtend dat corona maar een licht speldenprikje was. Overdreven? De wetenschappelijke gemeenschap zegt dat de opwarming realiteit is en supersnel voortschrijdt. Maar ook rond de klimaatcrisis polariseert de overheid. We hebben jarenlang gehoord dat opwarming en zeespiegelstijging niet zo’n vaart zouden lopen. Echt góéde maatregelen zouden lange termijn maatregelen geweest zijn, door meerdere opeenvolgende regeringen gedragen. Maar zittende politici zijn slechts geïnteresseerd in winnen van de eerstvolgende verkiezingen.
De klimaatcrisis zal de komende jaren het leven op aarde voor letterlijk ieder mens ingrijpend veranderen. En niet ten goede… de zeespiegel gaat zeker een meter stijgen en wereldwijd kuststeden vernietigen, de zone rond de evenaar zal onleefbaar worden, 1.500 miljoen mensen zullen vluchten. Drinkwater en voedsel zullen onderwerp van oorlogen worden. Extreem weer zal vertwintigvoudigen.
De overheden wereldwijd moeten ingrijpende en structurele maatregelen nemen, niet tijdelijk zoals tijdens corona. Het ontruimen en verplaatsen van complete steden. Het gedwongen sluiten van hele bedrijfstakken, waarin miljoenen mensen hun levensonderhoud verdienden. Militair beschermen van voedsel- en waterproductielocaties met hongersnoden tot gevolg.
Hoe gaan jij en ik, hoe gaan de boze witte man, de inwoner van kleur, de migrant, de linksrechts-extremist reageren op echt ingrijpende maatregelen? Zonder gedragsverandering zal de reactie van de samenleving heftig en langdurig zijn. Een wereldwijde “klimaatburgeroorlog?”
Inzetten van het leger zal de nieuwe normaal worden, omdat de gewone politie zo’n grote en diverse groep niet aan kan. Het huidige leger is echter getraind om de vijand uit te schakelen. De eigen bevolking is niet de vijand… toch? Maar de huidige politie heeft niet voldoende slagkracht voor het in bedwang houden van alle burgers. Er komt een nieuw soort PolitieLeger, een intensere vorm van overheidsgeweld.
De sleutelvraag is: hoeveel democratie is houdbaar tijdens een klimaatburgeroorlog? Welk soort overheid is in staat dit Armageddon te voorkomen of tegen te houden? Feitelijke wereldheersers zijn nu BigTech (Apple, Google, Facebook etc) samen (?) met regeringen van USA, China, Europa, India etc. Zij besturen nu de gewone burger met wetten en algoritmen.
Het touwtje uit de brievenbus van Jan Terlouw maakt plaats voor het Sociaal Kredietsysteem zoals China dat nu al hanteert. In dat systeem krijg je Digitale Minpunten als je rookt in de trein, als je je misdraagt op straat, je hond niet aan de riem houdt. Je krijgt geen hypotheek of huurhuis meer als je tien minpunten hebt gescoord. Je mag niet meer reizen, of bij voldoende minpunten krijg je een enkele reis heropvoedingskamp. China loopt daarin voorop. Wij Europeanen bekijken het met lichte angst. Maar als de nood hoog genoeg is, dus als de zeespiegel hoog genoeg is en de temperatuur hoog genoeg is, moet een sterke overheid redding brengen.
We vieren in Nederland half maart weer het feest van de democratie, er zijn landelijke verkiezingen. Waar ga ik voor kiezen? Optimale privacy? Halen van de klimaatdoelen? Toch die nieuwe (tweede) auto? Minder overheid? En jij?
Algoritmische Democratie
De nieuwe wereldorde tijdens de klimaatoorlog is wellicht een hybride overheidsvorm, de Algoritmische Democratie, een combinatie van Chinese model en het Euro-Amerikaanse model. Met een wereldwijde span-of-control. De overheid die zonder toestemming over ieders fysieke en virtuele schouder meekijkt. De overheid die ingrijpende maatregelen voorschrijft, de bevolking in bedwang houdt met “wortel en stok” , die excessieve rellen en onlusten in bedwang heeft, liever: rellen voorkomt. Maar die wél echt opkomt voor alle wereldburgers.
Hebben we de luxe aan onze westerse privacy en liberalisme vast te houden? Ik vind op langere termijn de Algoritmische Democratie, de mix van “1984” en staatscompassie te verkiezen boven de klimaatafgrond waarin de mensheid zich nu als lemmingen aan het storten is.
Marc Graetz schrijft en maakt audioboeken. En al jarenlang stimuleert hij gedragsverandering richting de circulaire samenleving, oa met zero-waste en elektrische deelmobiliteit.